سدسازی، فواید و معایب آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناسی علوم و مهندسی محیط زیست، دانشگاه پیام نور مرکز اوز

چکیده

سدسازی یا بندسازی از فعالیت های مهندسی به شمار می­رود که شرایط تاریخی و جغرافیایی خاص مناطق در پیدایش، شکل­گیری و گسترش آن سهم به سزایی دارند. در گذشته و در هر منطقه خاص جغرافیایی بنا بر ضرورت یا نیاز ساکنین آن جا نسبت به ایجاد سد، بند یا آبگیر اقدام می­کردند تا نیازهای خود در زمینه آبیاری و آبرسانی را برطرف سازند. در مناطقی نیز به علت پایین بودن سطح آب­های رودخانه­ها یا نیاز جهت تغییر مسیر رود، سد­سازی انجام می­گرفت تا بتوانند سطح آب را بالا آورده و برای نیازهای کشاورزی و عمرانی از آن استفاده کنند. در ایران نیز به جهت کمبود آب، شرایط اقلیمی خاص و نیازهای روزمره، آب ماده­ای بسیار ارزشمند محسوب می­شود که آثار اهمیت این امر را علاوه بر بندسازی، سدسازی و آثار به جا­ مانده می­توان در فرهنگ ایرانی و ارزشی که برای آب قائل می­شدند و حافظه تاریخی مردم ایران به وضوح مشاهده و مطالعه کرد. در سرزمین­های ایران و مصر که از قدیم در معرض سیلاب و طغیان رودخانه­ها قرار داشتند، ساخت بندهای متفاوت در طول مسیر رودخانه­ها و یا مناطق سیل­خیز به جلوگیری از خسارات این گونه طغیان ها کمک فراوانی می­کرد. بسیاری از سیستم­های آبرسانی و آبیاری که تا سال­های متمادی نیز در ایران از آن­ها استفاده شد مرهون تلاش مهندسان و صنعتگران ایرانی است که در زمان­های بسیار دور تلاش نمودند تا نیازها و کمبودها را در زمینه­های عمرانی و آبادی بر طرف نمایند و آثار و شواهد آن را نیز می­توان در نقاط مختلف ایران درک نمود. سد تنگ آب در شهرستان گراش، استان فارس کشور ایران در تنگه‌ای به همین نام در جهت جنوب غربی گراش واقع در کوه سیاه در زیر قله‌ای بنام «بن مرک bon-e-morok» قرار دارد و مربوط به دوره ساسانیان است که در دوره صفویان بازسازی شده و سه پشتبند جهت جلوگیری از تخریب آن ساخته شده‌است. مصالح بکار رفته در سد و پشتند آن سنگ و ساروج بوده و جوی آبی از همان جنس، جهت آبیاری مزارع، از کنار سد تا دشتی موسوم به دشت بالا (دشت برا dasht-e-bara) کشیده شده‌است که در مسیر این جوی تا دهانه‌های تنگه، دو استخر ساروجی نیز احداث گردیده‌است. هم اکنون، پشت این سد، به‌طور کامل با رسوب پرگردیده است و در روی آن درخت‌های کنار مشاهده می‌شود. این بنا از تابستان (۱۳۸۰) در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Dam construction, its advantages and disadvantages

نویسنده [English]

  • Hossein Abbasi
Bachelor of Science and Environmental Engineering, Payam Noor University, Oz Center
چکیده [English]

Dam construction or dam construction is one of the engineering activities that the specific historical and geographical conditions of the regions play a significant role in its origin, formation and expansion. In the past, in each specific geographical area, according to the necessity or need of the residents there, they have taken measures to create dams, dams or reservoirs to meet their needs in the field of irrigation and water supply. In some areas, due to the low water level of the rivers or the need to change the course of the river, dams were built so that they could raise the water level and use it for agricultural and construction needs. In Iran, due to the lack of water, special climatic conditions and daily needs, water was considered a very valuable material, which, in addition to the construction of dams, dams, and the remaining works, can be seen in the Iranian culture and the value of water. They were saying and the historical memory of the Iranian people was clearly observed and studied. In the lands of Iran and Egypt, which have been exposed to floods and river floods since ancient times, the construction of different dams along the river course or flood-prone areas helped a lot to prevent the damage caused by such floods. to remove the construction and settlement fields and its effects and evidences can also be seen in different parts of Iran. Tang Ab dam in Gerash city, Fars province of Iran, which is located in a gorge with the same name in the southwest direction of Gerash, located in the black mountain, under a peak called "bon-e-morok" and belongs to the Sassanid period, which in the period Safavid has been rebuilt and three backstops have been built to prevent its destruction. The materials used in the dam and its back are stone and sorghum, and the aquifer is of the same type, to irrigate the fields. It stretches from the side of the dam to a plain called Dasht-e-bara, which is also built on the way of this stream to the mouths of two Saroji ponds. Right now, behind this dam, it is completely covered with sediment and the trees on the side can be seen on it. This building has been registered in the list of national monuments of Iran since summer (1380).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dam
  • dam construction
  • river