گروه محیط زیست- دانشکده منابع طبیعی - دانشگاه تهران- کرج- ایران
چکیده
در سالهای اخیر پایش اکوسیستمهای آبی از سنجش کمیِ مقدار آلاینده در آب، رسوب و بافت ماهی به سنجشهای کیفی اثرات آلایندهها بر آبزیان و بررسی وضعیت سلامت آبزیان و نهایتا اکوسیستم سوق پیدا نموده است. بیومارکرها یا علائم زیستی شاخص های ژنی، بیوشیمیایی، سلولی، بافتی، خون شناسی، آنزیمی و جمعیتی هستند که به ردیابی اثرات ثانویه آلایندهها بر آبزیان میپردازند و وضعیت فیزیولوژیک آبزی را جهت ارزیابی سلامت آبزیان و نهایتا اکوسیستم آبی مورد بررسی قرار میدهند. از مزایای علائم زیستی میتوان به تشخیص به موقع اثرات آلایندهها پیش از بروز آسیبهای اکولوژیک، سهولت در اجرا، عدم پیچیدگی روشها، نیاز به صرف هزینه کم و اجرا در شرایط مختلف آزمایشگاهی و محیطی نام برد. پروتئینهای ویژهای که به عنوان نشانه بکار رفته اند دربردارنده آنزیمهای درگیر در سمزدایی و آنزیمهای کنترل کننده متابولیسم و دفع موادشیمیایی خارجی میباشند. این پروتئینها شامل متالوتیونینها و آنزیمهای سیتوکروم p450، پروتئینهای استرس است. دسته دیگری از پروتئینها که به عنوان علائم زیستی بکار رفتهاند پروتئینهای درگیر در زادآوری ماهی یا نمو اولیه جنینی میباشند. این دسته در بردارنده ویتلوجنین, پروتئینهای تخم و گیرندههای مختلف سلولی مانند گیرندههای استروژن هستند. علائم زیستی آلودگی در آبزیان بسته به نوع آلاینده شامل القاء پروتئین، تغییرات تیتر هورمونی، تغییرات جنسی و غیره میباشند که در ادامه به طور مفصل به تفکیک نوع آلاینده و موجود آبزی آمده است.
)
)